жер сілкіну

(Землетрясение)

жер қабаттарындағы тектоникалық қысымның салдарынан пайда болатын жердің қимылдауы. Ж.с-дің көпшілігі жер қыртысының 30 километрлік терең қабатында пайда болады, ал кейбір аудандарда жүздеген километр тереңдіктегі жер асты дүмпулері сезіледі. Ж.с. қарқындылығына қарай халықаралық сейсмикалық шкала бойынша 12 градацияға бөлінеді және олар баллмен есептеледі. Ж.с., әдетте, үлкен аумақты қамтиды, мұнда жер қабаты бұзылады, үйлер мен ғимараттар қирайды, коммуналдық-энергиялық жүйелер істен шығады, адам шығыны болады.

Сейсмикалық қауіпті аудандарда жер сілкіну зардаптарын жоюдың алдын ала жоспарлары жасалады. Онда мыналар белгіленеді: барлау жүргізу, зақымданғандарды үйінділер астынан шығарып құтқару; жұмыс объектілеріне баратын жол салу; коммуналдық-энергиялық жүйелерді оқшаулау және олардағы аварияларды жою. Құлау жағдайында тұрған үйлер мен ғимараттар құрастырмаларын құлатып түсіру немесе оларды бекіту; зақымданғандарды жинау пункттері мен медициналық пункттерді жабдықтау, сумен қамтамасыз етуді ұйымдастыру. Жер сілкінген аудандарда зардап шеккендерге көмек көрсетуге, құтқару және авариялық қалпына келтіру жұмыстарын жүргізуге байланысты жұмыстарды орындауға еңбекке жарамды барлық халық тартылады, бірақ мұнда негізгі рөл АҚ жасақтарына жүктеледі.